Een sterk sociaal netwerk geeft mensen informatie, kansen, invloed, erkenning en een identiteit. Het helpt je bij het vinden van bijvoorbeeld geschikte huisvesting, nieuwe contacten, mogelijkheden voor vrije tijd, een job of voorzieningen die je kunnen verder helpen. Het gebrek aan een netwerk of het wegvallen daarvan heeft dramatische gevolgen. Het risico op armoede en isolement neemt toe. Het project NetSterk wil daar verandering in brengen. Vrijwillige buddy’s gaan de straat op om mensen te vinden, te bereiken en uit dat isolement te halen. Ze willen een brug vormen tussen deze mensen en hulporganisaties, sociale verenigingen, overheden en andere lokale actoren. Het doel is sociaal isolement doorbreken en zelfredzaamheid vergroten.
Het project NetSterk is van start gegaan op drie locaties, met name Gent, Brussel en Beringen. In de vorige nieuwsbrieven lichtten we de opzet van het project toe. In deze nieuwsbrief geven we het woord aan drie buddy’s van NetSterk in Gent en Schaarbeek.
Wijken in verandering
In Gent is NetSterk actief in de wijken Sluizeken-Tolhuis-Ham, Rabot-Blaisantvest en de Bloemekeswijk. In Schaarbeek richt het project zich op de wijken van laag-Schaarbeek: de Brabantwijk, de Haachtse Steenweg en het Josaphatpark. Het zijn stuk voor stuk wijken die het afgelopen decennium een hele transitie hebben meegemaakt. Een halve eeuw geleden nemen gastarbeiders uit een beperkt aantal herkomstlanden hier hun intrek. Verschillende generaties met Turkse, Marokkaanse of Algerijnse herkomst groeien op in de wijk. In de 21 eeuw vestigen zich hier ook nieuwkomers uit andere landen van Afrika, Azië en Oost-Europa. Veel jonge Turkse en Marokkaanse gezinnen trekken weg uit de wijk. Turkse en Marokkaanse senioren wonen nu samen met nieuwkomers uit Somalïe, Guinea, Syrië, Afghanistan, …
De wijk is drukker en meer divers geworden. Er is een grotere waaier aan landen van herkomst gecombineerd met verschillen in taal, leeftijd, verblijfsduur, sociaal-economische positie en verblijfsstatus. Tegelijkertijd is het aantal mensen in precaire situaties met geen of een beperkt netwerk toegenomen. Door de Covid-pandemie is het sociaal isolement nog toegenomen.
Taal en wantrouwen
Fatma is een gepensioneerde leerkracht Turks-Engels en buddy voor de Gentse wijken. In 2003 kwam zij als alleenstaande vrouw naar Gent met een Turks onderwijscontract. Haar opdracht is inmiddels afgelopen, maar Fatma is in Gent nog steeds actief als vrijwilliger bij UAV. “Toen ik in België aankwam trok ik mij uit de slag in het Engels in mijn zoektocht naar taallessen, gezondheidsinstanties, bankinstellingen, e.d. Het was niet altijd gemakkelijk, maar het lukte. Het viel me op dat veel Turkse vrouwen van mijn leeftijd zelf de stap niet durfden te zetten. “Neem zeker iemand mee die goed Nederlands kan” zeiden ze mij, toen ik een bankrekening wou openen. Taal speelt zeker een rol als drempel naar instanties en sociale activiteiten. Maar de meeste vrouwen spreken wel een mondje Nederlands – alledaags Nederlands én vooral het woord “pijn”. Het is vooral het wantrouwen en de schrik om iets verkeerd te doen of te tekenen, die vrouwen weerhoudt om de stap te zetten.”
Wachten op hulp
“Vrouwen wachten tot iemand uit hun eigen kring tijd heeft en durven zelf weinig initiatief te nemen uit schrik om in de problemen te komen. Nu hun kinderen een eigen leven hebben en vaak uit de wijk zijn, wordt dit wachten nog langer. Vele vrouwen zwijgen, aanvaarden de situatie, maar kennen de mogelijkheden niet om iets aan hun situatie te veranderen.” Fatma wil vrouwen een duwtje in de rug geven om hulp te vragen, zelfstandiger te zijn en deel te nemen aan de samenleving. “Als buddy wil ik vooral de oudere vrouwen meer vrijheid en geluk brengen door hen te overtuigen dat ze zelf dingen kunnen, zonder afhankelijk te zijn van hun kinderen. De jongere generatie is meer gesocialiseerd, ze weten meer en durven ook meer te vragen. Als buddy wil ik vooral de senioren de mogelijkheden laten zien, zodat ze de moed hebben om hulp te vragen als ze met problemen zitten.”
Kansen om dingen te leren en zinvolle dingen toe doen
Preben is een geëngageerde Vlaamse man die eerder toevallig met UAV in aanraking kwam. “Ik ben nieuwsgierig van aard en ik hou ervan andere culturen te ontdekken. Daarom trakteerde ik mezelf geregeld op een bezoekje aan de Gents-Turkse buurt omdat ik me zo een goedkope vakantie gunde en van verschillende culturen tegelijk kan proeven. Dat doe ik dus nog steeds. Je vindt er niet enkel Turkse mensen en dus Turkse handelszaken en lekkernijen maar ook mensen uit Afghanistan, Pakistan, Syrië, Iran, Somalië, Ethiopië, Libanon, Tunesië, Rusland, Mongolië, Bosnië, … Kortom, een beetje de wereld in het klein.” Op één van zijn wandelingen botste Preben op het lokaal van UAV. Sindsdien is hij er vrijwilliger. “Kleine projecten kunnen een sociale impact genereren die belangrijk is. Soms kunnen mensen op een hele kleine manier geholpen worden. Ik vind het mooi en de moeite waard als ik zo mijn steentje kan bijdragen. Tegelijkertijd leer ik zelf veel bij over taal, culturen, de wereld, …”
Meer mensen betrokken maken
Ook Preben ervaart dat er een hoge zorgnood is. “Nood aan ondersteuning, nood aan sociaal contact, financieel krap, … Soms zijn er mensen waarvan je merkt dat ze psychologische problemen hebben en geen sociaal netwerk; het is een groot voordeel voor zij die het wel hebben, … Met kleine acties willen we het netwerk van mensen vergroten: op straat gaan, mensen aanspreken, een kaartje met de contactgegevens van het netwerk meegeven, een gratis zakje met gezonde voeding.” Dat het niet altijd eenvoudig is, heeft Preben al ondervonden. “Mensen zijn een beetje bang om een wildvreemde te zien die hen benadert met een zakje gratis gezonde voeding. Dat is erg ongewoon. Als ik zie hoe ze reageren, tracht ik hen eerst gerust te stellen en hen kort uit te leggen van welke organisatie dit project -NetSterk- uitgaat. Meestal voeg ik er dan aan toe “omdat iedereen zich wel eens minder goed voelt.” Die zin zorgt er meteen voor dat ze zich al wat meer op hun gemak voelen, want ze zijn dan in ieder geval niet de enige. We moeten mensen laten voelen dat het netwerk het goed met hen meent en dat ze er terecht kunnen voor informatie, hulp en advies.” De drijfveer van Preben: “Meer mensen betrokken maken, hen activeren en ervoor zorgen dat mensen elkaar spontaan helpen … Dat zijn zaken waar mensen, een wijk en de samenleving pas echt beter van worden.”
Vrijwilligerswerk maakt je rijk
Kadir is de eerste buddy in Schaarbeek. Zes maanden geleden kwam Kadir vanuit Ankara naar Brussel om zijn master psychologie te halen aan de ULB. Hij zit op kot in Elsene. “Ik heb altijd al vrijwilligerswerk gedaan in Turkije en zocht ook hier naar organisaties om me in te zetten, de taal te leren, Brussel te leren kennen, … ” Kadir geeft Turkse taalles aan studenten en leert in ruil Nederlands en Frans. Hij is ervan overtuigd dat de samenleving maar vooruit kan gaan door solidariteit. Vrijwilligerswerk maakt je rijk. “Het is zoals een puzzel: we moeten elkaar wat aanvullen. Doorheen mijn opleiding aan de ULB heb ik de rijkdom van multiculturaliteit ervaren. Als mensen met elkaar praten en samenwerken, komen ze op veel gemeenschappelijkheden uit doorheen de culturele en religieuze verschillen. In Schaarbeek zijn er veel verschillende gemeenschappen, maar er is weinig échte uitwisseling. Er is veel drukte in de straten, maar het lijkt erop dat mensen schrik hebben om met elkaar in gesprek te gaan.”
Hulp om je weg te vinden
Ook in Schaarbeek werden postkaarten en gratis zakjes gezonde voeding uitgedeeld om mensen te laten kennis maken met het project. “Veel mensen reageerder eerder angstig, alsof wij hen iets wilden aansmeren of ze ergens lid van moesten worden terwijl ze het niet wilden, … Mensen nemen de kaartjes mee, zonder veel reacties, …” Vertrouwen moet nog stap voor stap groeien. Het project is nog te jong om al effect te hebben. Tegelijkertijd ervaart Kadir dat mensen uit de wijken veel vragen hebben over rechten en plichten, bij welke instantie ze terecht kunnen met welke vragen, verschillende regelgevingen, … Toen Kadir zes maanden geleden in Brussel aankwam, werd hij opgevangen door een Vlaamse familie uit Schaarbeek die hem hielp met o.m. de administratie van de opleiding, het zoeken naar een kot, gemeentelijke formaliteiten. “Het helpt enorm als iemand vertrouwd je daarbij een handje kan helpen. De administratie in Brussel is ingewikkeld; iedere gemeente – op een boogscheut van elkaar – heeft een andere regelgeving. Bovendien moet je heel wat formulieren en inschrijvingen online regelen, wat niet voor iedereen vanzelfsprekend is. Naast de taal is ook de onduidelijkheid een drempel. Mensen voelen zich machteloos en aan hun lot overgelaten.” Als buddy wil Kadir een vertrouwenspersoon zijn die anderen helpt om hun weg te vinden, samen met NetSterk.
Geschreven door Els Van den Buys
Docent en begeleider werkplekleren Thomas More
& Bestuurslid Unie van Actieve Verenigingen
